显句论 | 每品之重点偈颂（藏汉英）【圆满】
《中论》དབུ་མ་རྩ་བ །（每品之重点偈颂）
The Fundamental Wisdom of the Middle Way
Nagarjuna's Mulamadhyamakakarika
顶礼句ཕྱག་འཚལ།
Dedicatory Verses
འཇམ་དཔལ་གཞོན་ནུར་གྱུར་པ་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །
གང་གིས་རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་པར་འབྱུང༌། །འགག་པ་མེད་པ་སྐྱེ་མེད་པ། །ཆད་པ་མེད་པ་རྟག་མེད་པ། །འོང་བ་མེད་པ་འགྲོ་མེད་པ། །ཐ་དད་དོན་མིན་དོན་གཅིག་མིན། ། སྤྲོས་པ་ཉེར་ཞི་ཞི་བསྟན་པ། །རྫོགས་པའི་སངས་རྒྱས་སྨྲ་རྣམས་ཀྱི། །དམ་པ་དེ་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །
顶礼文殊师利童子！
Homage to Youthful Manjusri!
不生亦不灭，不常亦不断，不一亦不异，不来亦不去。能说是因缘，善灭诸戏论。我稽首礼佛，诸说中第一。
I prostrate to the Perfect Buddha,
The best of teachers, who taught that
Whatever is dependently arisen is
Unceasing, unborn,
Unannihilated, not permanent,
Not coming, not going,
Without distinction, without identity,
And free from conceptual construction.
一、 观因缘品རབ་བྱེད་དང་པོ་རྐྱེན་བརྟག་པ། Examination of Conditions
བདག་ལས་མ་ཡིན་གཞན་ལས་མིན། །གཉིས་ལས་མ་ཡིན་རྒྱུ་མེད་མིན། །དངོས་པོ་གང་དག་གང་ན་ཡང༌། །སྐྱེ་བ་ནམ་ཡང་ཡོད་མ་ཡིན། །
诸法不自生，亦不从他生，不共不无因，是故知无生。
Neither from itself nor from another,
Nor from both,
Nor without a cause,
Does anything whatever, anywhere arise.
二、 观来去品རབ་བྱེད་གཉིས་པ་འགྲོ་འོང་བརྟག་པ། Examination of Motion
རེ་ཞིག་སོང་ལ་མི་འགྲོ་སྟེ། །མ་སོང་བ་ལའང་འགྲོ་བ་མིན། །སོང་དང་མ་སོང་མ་གཏོགས་པར། །བགོམ་པ་ཤེས་པར་མི་འགྱུར་རོ། །
已去无有去，未去亦无去，离已去未去，去时亦无去。
What has been moved is not moving.
What has not been moved is not moving.
Apart from what has been moved and what has not
been moved,
Movement cannot be conceived.
三、 观六情品རབ་བྱེད་གསུམ་པ་དབང་པོ་བརྟག་པ། Examination of the Senses
ལྟ་དེ་རང་གི་བདག་ཉིད་ནི། །དེ་ལ་ལྟ་བ་མ་ཡིན་ཉིད། །གང་ཞིག་བདག་ལ་མི་ལྟ་བ། །དེ་དག་གཞན་ལ་ཇི་ལྟར་ལྟ།།
是眼则不能，自见其本体，若不能自见，云何见余物？
That very seeing does not see
Itself at all.
How can something that cannot see itself
See another?
四、 观五阴品རབ་བྱེད་བཞི་བ་ཕུང་པོ་བརྟག་པ། Examination of the Aggregates
སྟོང་པ་ཉིད་ཀྱིས་བཤད་བྱས་ཚེ། །གང་ཞིག་སྐྱོན་འདོགས་སྨྲ་བྱེད་པ། །དེ་ཡིས་ཐམས་ཅད་སྐྱོན་བཏགས་མིན། །བསྒྲུབ་པར་བྱ་དང་མཚུངས་པར་འགྱུར། །
若人有难问，离空说其过，是则不成过，俱同于彼疑。
When an explanation is made through emptiness,
Whoever would find fault with it
Will find no fault, since the criticism will presuppose
Exactly what is to be proven.
五、 观六种品རབ་བྱེད་ལྔ་པ་ཁམས་བརྟག་པ། Examination of Elements
བློ་ཆུང་གང་དག་དངོས་རྣམས་ལ། །ཡོད་པ་ཉིད་དང་མེད་ཉིད་དུ། །ལྟ་བ་དེ་ནི་བལྟ་བྱ་བ། །ཉེ་བར་ཞི་བ་ཞི་མི་མཐོང༌། །
浅者见诸法，若有若无相，是则不能见，灭见安隐法。
Fools and reificationists who perceive
The existence and nonexistence
Of objects
Do not see the pacification of objectification.
六、 观染染者法རབ་བྱེད་དྲུག་པ་འདོད་ཆགས་བརྟག་པ། Examination of Desire and the Desirous
དེ་ལྟར་འདོད་ཆགས་ཆགས་པ་དག། །ལྷན་ཅིག་ལྷན་ཅིག་མིན་མི་འགྲུབ། །འདོད་ཆགས་བཞིན་དུ་ཆོས་རྣམས་ཀུན། །ལྷན་ཅིག་ལྷན་ཅིག་མིན་མི་འགྲུབ། །
如是染染者，非合不合成，诸法亦如是，非合不合成。
Thus desire and the desirous one
Cannot be established as simultaneous or not
simultaneous.
So, like desire, nothing whatever
Can be established either as simultaneous or as
nonsimultaneous.
七、 观三相品རབ་བྱེད་བདུན་པ་སྐྱེ་གནས་འཇིག་གསུམ་བརྟག་པ། Examination of the Conditioned
རྨི་ལམ་ཇི་བཞིན་སྒྱུ་མ་བཞིན། །དྲི་ཟའི་གྲོང་ཁྱེར་ཇི་བཞིན་དུ། །དེ་བཞིན་སྐྱེ་དང་དེ་བཞིན་གནས། །དེ་བཞིན་དུ་ནི་འཇིག་པ་གསུངས། །
如梦亦如幻，如乾闼婆城，所说生住灭，其相亦如是。
Like a dream, like an illusion,
Like a city of Gandharvas,
So have arising, abiding,
And ceasing been explained.
八、 观作作者品རབ་བྱེད་བརྒྱད་པ་བྱེད་པོ་དང་ལས་བརྟག་པ། Examination of the Agent and Action
བྱེད་པ་པོ་ལས་བརྟེན་བྱས་ཤིང༌། །ལས་ཀྱང་བྱེད་པོ་དེ་ཉིད་ལ། །བརྟེན་ནས་འབྱུང་བ་མ་གཏོགས་པ། །འགྲུབ་པའི་རྒྱུ་ནི་མ་མཐོང་ངོ། །
因业有作者，因作者有业，成业亦如是，更无有余事。
Action depends upon the agent.
The agent itself depends on action.
One cannot see any way
To establish them differently.
九、 观本住品རབ་བྱེད་དགུ་པ་སྔ་རོལ་ན་གནས་པ་བརྟག་པ། Examination of the Prior Entity
ཅི་ཡིས་གང་ཞིག་གསལ་བར་བྱེད། །གང་གིས་ཅི་ཞིག་གསལ་བར་བྱེད། །ཅི་མེད་གང་ཞིག་ག་ལ་ཡོད། །གང་མེད་ཅི་ཞིག་ག་ལ་ཡོད། །
以法知有人，以人知有法，离法何有人？离人何有法？
Someone is disclosed by something.
Something is disclosed by someone.
Without something how can someone exist?
Without someone how can something exist?
十、 观燃可燃品རབ་བྱེད་བཅུ་པ་མེ་དང་བུད་ཤིང་བརྟག་པ། Examination of Fire and Fuel
བུད་ཤིང་གང་དེ་མེ་ཡིན་ན། །བྱེད་པ་པོ་དང་ལས་གཅིག་འགྱུར། །གལ་ཏེ་ཤིང་ལས་མེ་གཞན་ན། །ཤིང་མེད་པར་ཡང་འབྱུང་བར་འགྱུར། །
若燃是可燃，作作者则一，若燃异可燃，离可燃有燃。
If fuel were fire,
Then agent and action would be one.
If fire were different from fuel,
Then it could arise without fuel.
十一、观本际品རབ་བྱེད་བཅུ་གཅིག་པ་སྔོན་ཕྱིའི་མཐའ་བརྟག་པ། Examination of the Initial and Final Limits
སྔོན་མཐའ་མངོན་ནམ་ཞེས་ཞུས་ཚེ། །ཐུབ་པ་ཆེན་པོས་མིན་ཞེས་གསུངས། །འཁོར་བ་ཐོག་མ་མཐའ་མེད་དེ། །དེ་ལ་སྔོན་མེད་ཕྱི་མ་མེད། །
大圣之所说，本际不可得，生死无有始，亦复无有终。
When asked about the beginning,
The Great Sage said that nothing is known of it.
Cyclic existence is without end and beginning.
So there is no beginning or end.
十二、观苦品རབ་བྱེད་བཅུ་གཉིས་པ་བདག་གཞན་བྱས་པ་བརྟག་པ། Examination of Suffering
ཁ་ཅིག་སྡུག་བསྔལ་བདག་གིས་བྱས། །གཞན་གྱིས་བྱས་དང་གཉི་གས་བྱས། །རྒྱུ་མེད་པ་ལས་འབྱུང་བར་འདོད། །དེ་ནི་བྱ་བར་མི་རུང་ངོ། །
自作及他作，共作无因作，如是说诸苦，于果则不然。
Some say suffering is self-produced,
Or produced from another or from both.
Or that it arises without a cause.
It is not the kind of thing to be produced.
十三、观行品རབ་བྱེད་བཅུ་གསུམ་པ་འདུ་བྱེད་བརྟག་པ། Examination of Compounded Phenomena
རྒྱལ་བ་རྣམས་ཀྱིས་སྟོང་པ་ཉིད། །ལྟ་ཀུན་ངེས་པར་འབྱུང་བར་གསུངས། །གང་དག་སྟོང་པ་ཉིད་ལྟ་བ། །དེ་དག་བསྒྲུབ་ཏུ་མེད་པར་གསུངས། །
大圣说空法，为离诸见故，若复见有空，诸佛所不化。
The victorious ones have said
That emptiness is the relinquishing of all views.
For whomever emptiness is a view,
That one will accomplish nothing.
十四、观合和品རབ་བྱེད་བཅུ་བཞི་པ་ཕྲད་པ་བརྟག་པ། Examination of Conneciton
བལྟ་བྱ་ལྟ་བ་ལྟ་བ་པོ། །གསུམ་པོ་དེ་དག་གཉིས་གཉིས་དང༌། །ཐམས་ཅད་ཀྱང་ནི་ཕན་ཚུན་དུ། །ཕྲད་པར་འགྱུར་པ་ཡོད་མ་ཡིན། །
见可见见者，是三各异方，如是三法异，终无有合时。
The seen, seeing, and the seer:
These three—pairwise or
All together—
Do not connect to one another.
十五、观有无品རབ་བྱེད་བཅོ་ལྔ་པ་རང་བཞིན་བརྟག་པ། Examination of Essence
ཡོད་ཅེས་བྱ་བ་རྟག་པར་འཛིན། །མེད་ཅེས་བྱ་བ་ཆད་པར་ལྟ། །དེ་ཕྱིར་ཡོད་དང་མེད་པ་ལ། །མཁས་པས་གནས་པར་མི་བྱའོ། །
定有则著常，定无则著断。是故有智者，不应著有无。
To say "it is" is to grasp for permanence.
To say "it is not" is to adopt the view of nihilism.
Therefore a wise person
Does not say "exists" or "does not exist."
十六、观缚解品རབ་བྱེད་བཅུ་དྲུག་པ་བཅིངས་པ་དང་ཐར་པ་བརྟག་པ། Examination of Bondage
རེ་ཞིག་བཅིངས་པ་མི་གྲོལ་ཏེ། །མ་བཅིངས་པ་ཡང་གྲོལ་མི་འགྱུར། །བཅིངས་པ་གྲོལ་བཞིན་ཡིན་འགྱུར་ན། །བཅིངས་དང་གྲོལ་བ་དུས་གཅིག་འགྱུར། །
缚者无有解，不缚亦无解，缚时有解者，解缚则一时。
Whoever is bound is not released.
Whoever is not bound does not get released.
If a bound one were being released,
Bondage and release would occur simultaneously.
十七、观业品རབ་བྱེད་བཅུ་བདུན་པ་ལས་བརྟག་པ། Examination of Actions and Their Fruits
ལས་འདི་ཉོན་མོངས་དག་ཉིད་ལ། ཉོན་མོངས་དེ་དག་ཡང་དག་མིན། །གལ་ཏེ་ཉོན་མོངས་ཡང་དག་མིན། །ལས་ནི་ཡང་དག་ཇི་ལྟར་ཡིན། །
若诸世间业，从于烦恼出。是烦恼非实，业当何有实？
While this action has affliction as its nature
This affliction is not real in itself.
If affliction is not in itself,
How can action be real in itself?
十八、观我品རབ་བྱེད་བཅོ་བརྒྱད་པ་བདག་དང་ཆོས་བརྟག་པ། Examination of Self and Entities
གལ་ཏེ་ཕུང་པོ་བདག་ཡིན་ན། །སྐྱེ་དང་འཇིག་པ་ཅན་དུ་འགྱུར། །གལ་ཏེ་ཕུང་པོ་རྣམས་ལས་གཞན། །ཕུང་པོའི་མཚན་ཉིད་མེད་པར་འགྱུར། །
若我是五阴，我即为生灭，若我异五阴，则非五阴相。
If the self were the aggregates,
It would have arising and ceasing (as properties).
If it were different from the aggregates,
It would not have the characteristics of the aggregates.
十九、观时品རབ་བྱེད་བཅུ་དགུ་པ་དུས་བརྟག་པ། Examination of Time
མི་གནས་དུས་ནི་འཛིན་མི་བྱེད། །གང་ཞིག་གཟུང་བར་བྱ་བའི་དུས། །གནས་པ་ཡོད་པ་མ་ཡིན་པས། །མ་བཟུང་དུས་ནི་ཇི་ལྟར་གདགས། །
时住不可得，时去亦叵得，时若不可得，云何说时相。
A nonstatic time is not grasped.
Nothing one could grasp as
Stationary time exists.
If time is not grasped, how is it known?
ཕྲད་པ་ཡོད་པ་མ་ཡིན་ན། །རྒྱུས་ནི་འབྲས་བུ་ཇི་ལྟར་སྐྱེད། །ཕྲད་པ་ཡོད་པ་ཡིན་ན་ཡང༌། །རྒྱུས་ནི་འབྲས་བུ་ཇི་ལྟར་སྐྱེད། །
若不和合者，因何能生果？若有和合者，因何能生果？
Without connecting,
How can a cause produce an effect?
Where there is connection,
How can a cause produce an effect?
二十一、观成坏品རབ་བྱེད་ཉེར་གཅིག་པ་འབྱུང་འཇིག་བརྟག་པ། Examination of Becoming and Destruction
དེ་ལྟར་དུས་གསུམ་དག་ཏུ་ཡང་། །སྲིད་པའི་རྒྱུན་ནི་མི་རིགས་ན། །དུས་གསུམ་དག་ཏུ་གང་མེད་པ། །དེ་ནི་ཇི་ལྟར་སྲིད་པའི་རྒྱུན། །
三世中求有，相续不可得。若三世中无，何有有相续？
Since the series of cyclic existence is not evident
In the three times,
If it is not in the three times,
How could there be a series of cyclic existence?
二十二、观如来品རབ་བྱེད་ཉེར་གཉིས་པ་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་བརྟག་པ། Examination of the Tathagata
གང་དག་སངས་རྒྱས་སྤྲོས་འདས་ཤིང༌། །ཟད་པ་མེད་ལ་སྤྲོས་བྱེད་པ། །སྤྲོས་པས་ཉམས་པ་དེ་ཀུན་གྱིས། །དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་མཐོང་མི་འགྱུར། །
如来过戏论，而人生戏论。戏论破慧眼，是皆不见佛。
Those who develop mental fabrications with regard to
the Buddha,
Who has gone beyond all fabrications,
As a consequence of those cognitive fabrications,
Fail to see the Tathagata.
二十三、观颠倒品རབ་བྱེད་ཉེར་གསུམ་པ་ཕྱིན་ཅི་ལོག་བརྟག་པ། Examination of Errors
སྡུག་པ་ཡོད་པ་མ་ཡིན་ན། །འདོད་ཆགས་ཡོད་པར་ག་ལ་འགྱུར། །མི་སྡུག་ཡོད་པ་མ་ཡིན་ན། །ཞེ་སྡང་ཡོད་པར་ག་ལ་འགྱུར། །
若无有净者，由何而有贪？若无有不净，何由而有恚？
Where there is no pleasant,
How can there be desire?
Where there is no unpleasant,
How can there be anger?
གལ་ཏེ་མི་རྟག་རྟག་པ་ཞེས། །དེ་ལྟར་འཛིན་པ་ལོག་ཡིན་ན། །སྟོང་ལ་མི་རྟག་ཡོད་མིན་པས། །འཛིན་པ་ཇི་ལྟར་ལོག་པ་ཡིན། །
于无常著常，是则名颠倒。空中无无常，何处有常倒？
If to grasp onto the view
"The impermanent is permanent" were an error,
Since in emptiness there is nothing impermanent,
How could that grasping be an error?
二十四、观四谛品རབ་བྱེད་ཉེར་བཞི་པ་འཕགས་པའི་བདེན་པ་བརྟག་པ།
Examination of the Four Noble Truths
གང་དག་བདེན་པ་དེ་གཉིས་ཀྱི། །རྣམ་དབྱེ་རྣམ་པར་མི་ཤེས་པ། །དེ་དག་སངས་རྒྱས་བསྟན་པ་ནི། །ཟབ་མོའི་དེ་ཉིད་རྣམ་མི་ཤེས། །
若人不能知，分别于二谛。则于深佛法，不知真实义。
Those who do not understand
The distinction drawn between these two truths
Do not understand
The Buddha's profound truth.
སྟོང་པ་ཉིད་ལ་བལྟ་ཉེས་ན། །ཤེས་རབ་ཆུང་རྣམས་ཕུང་བར་འགྱུར། །ཇི་ལྟར་སྤྲུལ་ལ་གཟུང་ཉེས་དང༌། །རིག་སྔགས་ཉེས་པར་བསྒྲུབས་པ་བཞིན། །
不能正观空，钝根则自害。如不善咒术，不善捉毒蛇。
By a misperception of emptiness
A person of little intelligence is destroyed.
Like a snake incorrectly seized
Or like a spell incorrectly cast.
དེ་ཕྱིར་ཞན་པས་ཆོས་འདི་ཡི། །གཏིང་རྟོགས་དཀའ་བར་མཁྱེན་གྱུར་ནས། །ཐུབ་པའི་ཐུགས་ནི་ཆོས་བསྟན་ལས། །རབ་ཏུ་ལོག་པར་གྱུར་པ་ཡིན། །
世尊知是法，甚深微妙相，非钝根所及，是故不欲说。
For that reason—that the Dharma is
Deep and difficult to understand and to learn—
The Buddha's mind despaired of
Being able to teach it.
གང་ལ་སྟོང་པ་ཉིད་རུང་བ། །དེ་ལ་ཐམས་ཅད་རུང་བར་འགྱུར། །གང་ལ་སྟོང་ཉིད་མི་རུང་བ། །དེ་ལ་ཐམས་ཅད་རུང་མི་འགྱུར། །
以有空义故，一切法得成；若无空义者，一切则不成。
For him to whom emptiness is clear,
Everything becomes clear.
For him to whom emptiness is not clear,
Nothing becomes clear.
རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་བར་འབྱུང་བ་གང༌། །དེ་ནི་སྟོང་པ་ཉིད་དུ་བཤད། །དེ་ནི་བརྟེན་ནས་གདགས་པ་སྟེ། །དེ་ཉིད་དབུ་མའི་ལམ་ཡིན་ནོ། །
众因缘生法，我说即是空，亦为是假名，亦是中道义。
Whatever is dependently co-arisen
That is explained to be emptiness.
That, being a dependent designation,
Is itself the middle way.
གང་ཕྱིར་རྟེན་འབྱུང་མ་ཡིན་པའི། །ཆོས་འགའ་ཡོད་པ་མ་ཡིན་པ། །དེ་ཕྱིར་སྟོང་པ་མ་ཡིན་པའི། །ཆོས་འགའ་ཡོད་པ་མ་ཡིན་ནོ། །
未曾有一法，不从因缘生。是故一切法，无不是空者。
Something that is not dependently arisen,
Such a thing does not exist.
Therefore a nonempty thing
Does not exist.
འཁོར་བ་མྱ་ངན་འདས་པ་ལས། །ཁྱད་པར་ཅུང་ཟད་ཡོད་མ་ཡིན། །མྱ་ངན་འདས་པ་འཁོར་བ་ལས། །ཁྱད་པར་ཅུང་ཟད་ཡོད་མ་ཡིན། །
涅槃与世间，无有少分别；世间与涅槃，亦无少分别。
There is not the slightest difference
Between cyclic existence and nirvana.
There is not the slightest difference
Between nirvana and cyclic existence.
二十六、观十二因缘品རབ་བྱེད་ཉེར་དྲུག་པ་ཡན་ལག་བཅུ་གཉིས་བརྟག་པ།
Examination of The Twelve Links
མ་རིག་བསྒྲིབས་པས་ཡང་སྲིད་ཕྱིར། །འདུ་བྱེད་རྣམ་པ་གསུམ་པོ་དག། མངོན་པར་འདུ་བྱེད་གང་ཡིན་པའི། །ལས་དེ་དག་གིས་འགྲོ་བར་འགྲོ
众生痴所覆，为后起三行，以起是行故，随行入六趣。
Wrapped in the darkness of ignorance,
One performs the three kinds of actions
Which as dispositions impel one
To continue to future existences.
二十七、观邪见品རབ་བྱེད་ཉེར་བདུན་པ་ལྟ་བ་བརྟག་པ། Examination of Views
ཡང་ན་དངོས་པོ་ཐམས་ཅད་དག །སྟོང་ཕྱིར་རྟག་ལ་སོགས་ལྟ་བ། །གང་དག་གང་དུ་གང་ལ་ནི། ། ཅི་ལས་ཀུན་ཏུ་འབྱུང་བར་འགྱུར། །
一切法空故，世间常等见，何处于何时，谁起是诸见？
So, because all entities are empty,
Which views of permanence, etc., would occur,
And to whom, when, why, and about what
Would they occur at all?
显句论最后顶礼句
གང་གིས་ཐུགས་བརྩེ་ཉེར་བཟུང་ནས། །ལྟ་བ་ཐམས་ཅད་སྤང་བའི་ཕྱིར། །དམ་པའི་ཆོས་ནི་བསྟན་མཛད་པ། །གཽ་ཏམ་དེ་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །
The Closing Dedicatory Verse in the Commentary of Clear Words
瞿昙大圣主，怜愍说正法，悉断一切见，我今稽首礼。
I prostrate to Gautama
Who through compassion
Taught the true doctrine,
Which leads to the relinquishing of all views.